Wybierz

T_AUTHOR_LIST_TITLE

Bryk Adriana

Bryk Adriana
Pracownik Archiwum Państwowego w Łodzi, autorka rozprawy doktorskiej “Przełożony Starszeństwa Żydów w Łodzi 1939-1944. Procesy archiwotwórcze” obronionej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jej zainteresowania badawcze obejmują zagadnienia z historii Zagłady Żydów ze szczególnym uwzględnieniem gett prowincjonalnych w Kraju Warty, represji wobec mieszkańców, akcji T4. W kręgu badań znajduje się archiwistyka, funkcjonowanie kancelarii i urzędów w XX w., procesy aktotwórcze i archiwotwórcze. Autorka ksiązki: “Nieopowiedziana historia. Niewysłane karty pocztowe z getta łódzkiego” oraz artykułów z zakresu archiwistyki i historii.

Bryman Jerachmil

Bryman Jerachmil
Urodził się w Łodzi 23 kwietnia 1908 r. Po wybuchu I wojny światowej rodzina zamieszkała w Połtawie. Do Łodzi Brymanowie wrócili w 1921 r. W 1925 r. Bryman został przyjęty do Społecznego Polskiego Gimnazjum Męskiego w Łodzi, gdzie w 1927 r. zdał maturę. W tym samym roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim. 
W listopadzie 1939 r. został nauczycielem w szkole powszechnej nr 151 przy ul. Magistrackiej 6. Po utworzeniu getta szkoła ta została przeniesiona na ul. Młynarską 25 i otrzymała numer 17a. Bryman pracował w niej do 29 października 1940 r., kiedy został mianowany kierownikiem szkoły powszechnej nr 18B z siedzibą przy ul. Urzędniczej 11. Wraz z zamknięciem szkół jesienią 1941 r. stracił pracę kierownika szkoły. 22 marca 1942 r. został zatrudniony w Wydziałach Ewidencji Ludności.
W sierpniu 1944 r. deportowany do obozu w Auschwitz. Od 16 września przebywał w obozie w Dachau, gdzie zmarł 11 listopada 1944 r.

Dabba Smith Frank

Dabba Smith Frank
Rabin, wykładowca w Leo Baeck College, prowadził kursy na temat śmierci, umierania, żałoby oraz Holokaustu dla studentów rabinicznych. Honorowy pracownik naukowy na Wydziale Studiów Hebrajskich i Żydowskich University College London. Autor pracy doktorskiej na temat zachowania znanego niemieckiego producenta aparatów fotograficznych Ernsta Leitza z Wetzlar w latach 1933-1945. Autor publikacji: My Secret Camera (Harcourt i Frances Lincoln, 2000), Elsie's War (Frances Lincoln, 2003) i Leica Pocket Book, 9th Edition (Red Dot, 2023) oraz bohater filmu dokumentalnego ARTE Die Nazis, der Rabbi und die Camera (reż. Claus Bredenbrock, 2023).

Gadowska Irmina

Gadowska Irmina
Absolwentka Katedry Historii Sztuki na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego. W 2004 r. uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych.  Zatrudniona w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego w charakterze adiunkta. Autorka książki: Żydowscy malarze w Łodzi 1880 – 1919 oraz kilkudziesięciu artykułów poświęconych m.in. twórczości artystów żydowskich, żydowskiej sztuce sepulkralnej XIX i XX wieku, sztuce w getcie łódzkim. Członkini Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich, Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata i Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Od 2011 r. kierowała pracami inwentaryzacyjnymi na cmentarzu żydowskim w Łodzi, cmentarzach rzymsko-katolickich w Kutnie i Żytnie, inwentaryzowała także pomniki z cmentarza żydowskiego w Brzezinach i Bełchatowie.

Grzegorczyk Andrzej

Grzegorczyk Andrzej
Absolwent archeologii na Uniwersytecie Łódzkim, muzealnik, kustosz w Oddziale Stacja Radegast Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. Jego zainteresowania obejmują zagładę Żydów ze szczególnym uwzględnieniem getta łódzkiego oraz dziejów obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Autor bądź współautor wystaw oraz publikacji poświęconych obozowi zagłady w Chełmnie nad Nerem. Uczestnik programu Liderów Dialogu Polsko-Żydowskiego prowadzonego przez Fundację Forum Dialogu. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Michna Paweł

Michna Paweł
Historyk sztuki. Obecnie jest doktorantem na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie pracuje nad projektem dotyczącym funkcjonowania Biura Graficznego łódzkiego getta. Jego zainteresowania badawcze skupiają się na sztuce zaangażowanej społecznie i politycznie od awangardy międzywojennej do współczesności oraz na sztuce i
dokumentach wizualnych powstałych w czasie Zagłady, ze szczególnym uwzględnieniem polityk wizualnych realizowanych przez Judenraty.

Neftalin Henryk

Neftalin Henryk
Urodził się 16 listopada 1908 r. w Łodzi. Uczył się w Społecznym Polskim Męskim Gimnazjum w Łodzi. Od 1927 r. studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W chwili wybuchu wojny był aplikantem adwokackim w kancelarii Karola Pfafa w Pabianicach oraz tłumaczem języka niemieckiego i rosyjskiego. 
Od października 1939 r. pracował w gminie żydowskiej jako tłumacz, pośredniczył w kontaktach z okupantem oraz odpowiadał za żydowskich więźniów w więzieniu na Radogoszczu. Zaangażowany w organizację szeregu agend administracji żydowskiej, kierownik Wydziałów Ewidencji Ludności. Po deportacji do getta Żydów z Rzeszy i Protektoratu stanął na czele Wydziału dla Wsiedlonych. Słynął jako niezwykle sprawny organizator i uczciwy człowiek. Deportowany do Auschwitz w sierpniu 1944 r. Zmarł 6 marca 1945 r. w Dachau.

Nir Freisager Yaron

Nir Freisager Yaron
Mieszka w Metuli w Izraelu. Wykładowca w Tel Hai Academic College i pracownik naukowy w Institute for Contemporary Jewry na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Edukator i nauczyciel w szkole średniej Branko Weiss w Kiryat Shmona, instytucji edukacyjnej przeznaczonej dla młodzieży, która ma trudności z integracją z normatywnymi ramami edukacyjnymi. Instruktor w Międzynarodowej Szkole Studiów nad Holokaustem, Yad Vashem, Jerozolima.
Doktorat na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie pt. „Józef Zelkowicz i krąg intelektualistów w getcie łódzkim”. Autor książki "I burned all the bridges behind me: Josef Zelkowicz and the Circle of Intellectuals in the Łódz Ghetto".

Ostrowski Bernard

Ostrowski Bernard
Urodził się 21 stycznia 1908 r. w Łodzi. W latach 1926-1931 studiował w Belgii. Zamieszkał przy ul. Piramowicza 7. Zmuszony do przeniesienia się do getta zamieszkał z matką przy ul. Zgierskiej 8. 6 marca 1941 r. podjął pracę w Wydziale Archiwum. Zaproponował mu ją Henryk Neftalin, który znał Ostrowskiego poprzez wspólnego przyjaciela, adwokata Wołka. Jednym z jego zadań było przeprowadzenie wywiadów z osobami odpowiedzialnymi za organizację getta: Mosze Zażujerem, Wolfem Zbarem, Henrykiem Neftalinem czy Stanisławem Jakobsonem. Po reorganizacji Wydziału Archiwum Ostrowski zajmował się historią getta. 
Po wojnie zamieszkał w Łodzi i pracował w Biurze Projektów Przemysłu Włókien Sztucznych. W 1957 r. wraz z żoną Ireną oraz matką wyemigrował do Izraela i zamieszkał w Holonie. Był jedynym autorem Encyklopedii oraz Kroniki getta, który przeżył wojnę. Zmarł 10 października 1974 r.

Radziszewska Krystyna

Radziszewska Krystyna
Pracownik naukowy w Zakładzie Niemcoznawstwa Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Łódzkiego. Autorka licznych publikacji o życiu społecznym i kulturalnym łódzkich Żydów i Niemców oraz artykułów na temat literatury i kultury w łódzkim getcie. Autorka monografii Flaschenpost aus der Hölle. Texte aus Lodzer Getto (2011) poświęconej twórczości literackiej w łódzkim getcie. Współredaktorka pięciotomowej Kroniki getta łódzkiego (2009) oraz Encyklopedii getta łódzkiego (2014). W latach 2012-2017 kierowała projektem NPRH “Kultura i literatura łódzkich Żydów 1918-1950. Krytyczna edycja źródeł” w ramach którego ukazało się sześć tomów tekstów źródłowych oraz projektami NPRH “Kultura literacka Łodzi do 1939 r.”, “Łódzka awangarda jidysz” oraz  od 2004 r.“Łódzkie żydowskie księgi pamięci”. Współwydawca serii wydawniczej “Łódzkie Judaica”. Laureatka polsko-niemieckiej nagrody Copernicus 2022 za badania nad Holokaustem.

Rosenfeld Oskar

Rosenfeld Oskar
Urodził się 13 maja 1884 r. w Korycanach na Morawach. Studiował w Wiedniu, gdzie uzyskał doktorat z zakresu filologii i historii sztuki. Pracował jako dziennikarz i krytyk sztuki. Był współzałożycielem pierwszego wiedeńskiego żydowskiego teatru, autorem opowiadań i powieści, zajmował się również tłumaczeniem żydowskiej literatury. 
Poznał Teodora Herzla i stał się zwolennikiem idei syjonistycznej.  Po przyłączeniu Austrii do Rzeszy wyemigrował z żoną Henriettą do Pragi, gdzie pracował dla londyńskiej „Jewish Chronicle”. Planował emigrację do Anglii, gdzie tuż przed wybuchem wojny dotarła Henrietta. W listopadzie 1941 został deportowany do Łodzi. W getcie mieszkał przy ul. Zgierskiej 3, a następnie przy ul. Dworskiej. Pracował w Wydziale Archiwum, gdzie był jednym z autorów Kroniki oraz Encyklopedii. W getcie prowadził dziennik. W sierpniu 1944 r. został deportowany do Auschwitz-Birkenau i tam zamordowany.

Singer Oskar

Singer Oskar
Urodził się 24 lutego 1893 r. w Ustroniu Śląskim. W Wiedniu ukończył studia prawnicze, uzyskując tytuł doktora. Pracował jako adwokat, po przeprowadzce do Pragi zajął się dziennikarstwem. Publikował m.in. w „Jüdisches Tageblatt“, organie gminy żydowskiej i organizacji syjonistycznej. W 1917 r. ukazał się jego pierwszy dramat pt. Landsturm, w 1935 r. kolejny, pt. Herren der Welt, który wystawiono na deskach Żydowskiej Sceny Kameralnej w Pradze.
Jesienią 1941 r. wraz z żoną Margarethe i dziećmi deportowany do Łodzi. W getcie zamieszkał przy ul. Limanowskiego 47. Zatrudniony w Wydziale Archiwum, którym kierował od lutego 1943 r. Obok pracy nad Kroniką i Encyklopedią, pisał reportaże pokazujące życie w getcie oraz eseje o relacji Żydów wschodnioeuropejskich i zachodnioeuropejskich.
W sierpniu 1944 r. deportowany do Auschwitz-Birkenau, a następnie do  Sachsenhausen i dalej do Kaufering, gdzie zmarł 31 grudnia 1944 r. lub 15 stycznia 1945 r.

Sitarek Adam

Sitarek Adam
Historyk, adiunkt w Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana na Uniwersytecie Łódzkim, członek Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich, European Association of Jewish Studies oraz European Association for Digital Humanities. 
Autor monografii Otoczone drutem państwo. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego (2015), za którą otrzymał nagrodę historyczną tygodnika Polityka. Redaktor naukowy szeregu wydawnictw źródłowych poświęconych historii getta łódzkiego, m.in. Rok za drutem. Obwieszczenia Przełożonego Starszeństwa Żydów z getta łódzkiego (2020), Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego (2014), Kronika getta łódzkiego (5 tomów, 2009) oraz świadectw osobistych m.in. Dzienika Victora Hahna (2020), Dziennika Heńka Fogla (2019) i Dziennika Dawida Sierakowiaka (2015).

Szpigiel Jeszajahu

Szpigiel Jeszajahu
Urodził się 14 stycznia 1906 r. w Łodzi. Naukę w gimnazjum opłacał mu nauczyciel, który docenił jego zdolności. Szpigiel uczył się i jednocześnie pracował. Interesował się literaturą, przede wszystkim polską i żydowską. Swój pierwszy wiersz opublikował w łódzkiej gazecie „Lodzer Folksblat”, a pierwszy tom wierszy w języku jidysz wydał w 1930 r.  W marcu 1940 r. wraz z żoną i córeczką Ewą znalazł się w getcie. Zamieszkali przy ul. Zgierskiej 39, a od 26 lipca 1944 r. przy ul. Piwnej 53. Pracował w Wydziale Zasiłków, następnie w Wydziale Ewidencji, Wydziale dla Wysiedlonych, Wydziale Kartkowym oraz w 1943 r. Referacie ds. Biurowych, gdzie pełnił funkcję zastępcy kierownika. W getcie Szpigiel nie przestał pisać. Na jego twórczość silny wpływ wywarła śmierć kilkumiesięcznej córeczki Ewy. 
Deportowany do Auschwitz-Birkenau w sierpniu 1944 r., a następnie ewakuowany w głąb Rzeszy, gdzie doczekał wyzwolenia.

Terela Izabela

Terela Izabela
Absolwentka historii oraz socjologii na Uniwersytecie Łódzkim. W 2023 r. uzyskała stopień doktora na podstawie rozprawy poświęconej pamięci o społeczności żydowskiej wśród mieszkańców miast byłego obszaru Kraju Warty. Adiunkt w Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmanna przy Uniwersytecie Łódzkim. Kierownik Oddziału Stacja Radegast Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. Zainteresowania obejmują tematykę pamięci społecznej i historię II wojny światowej, architekturę i edukację miejsc pamięci byłych obozów koncentracyjnych i zagłady.

Uryson Józef

Uryson Józef
Urodził się 15 grudnia 1925 r. Niestety nic nie wiadomo o jego przedwojennej aktywności. Z rodzicami Natanem (ur. 1893) i Sarą (ur. 1893) mieszkał przed wojna przy ul. Wschodniej 76. Po przesiedleniu do getta zamieszkał przy ul. Limanowskiego 45. Jego nazwisko widnieje na listach pracowników Wydziałów Ewidencji Ludności w styczniu 1944 r.
W zestawieniu pracowników z Wydziału Meldunkowego i Statystycznego z 15 kwietnia 1944 r. pojawia się przy nim określenie ekspert filatelistyki. W sierpniu 1944 r. deportowany do Auschwitz-Birkenau, a następnie w październiku tego roku do Kaufering (podobozu Dachau). Nie udało się ustalić, czy przeżył wojnę.

Walicki Jacek

Walicki Jacek
Historyk, adiunkt w Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana Uniwersytetu Łódzkiego, autor szeregu publikacji poświęconych historii społeczno-politycznej Żydów: Antysemicki rumuński rząd Octaviana Gogi i Alexandru Cuzy w opinii polskojęzycznej prasy II Rzeczypospolitej (1937–1938) (2020),  Ruch syjonistyczny w Polsce w latach 1926-1930 (2005) oraz Synagogi i domy modlitwy w Łodzi do 1939 r. (2000). Redaktor naukowy publikacji źródłowych poświęconych historii Łodzi oraz getta łódzkiego, m.in. Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego (2014), Sprawozdania Miesięczne Wojewody Łódzkiego, 1938-1939 (4 tomy, 2014), Kronika getta łódzkiego (5 tomów, 2009).

Wertheimer Peter

Wertheimer Peter
Urodził się 11 lutego 1890 r. w Pardubicach. Był znanym praskim chemikiem przemysłowym i jednocześnie działaczem społecznym. W 1933 r. kierował rubryką Wirtschafts-Umschau (Przegląd Gospodarczy) w ukazującym się w Pradze niemieckojęzycznym syjonistycznym czasopiśmie „Selbstwehr”. Na jego łamach komentował sytuację gospodarczą w Niemczech. Pełnił też funkcję prezesa Stowarzyszenia Przyjaciół Żydowskiego Uniwersytetu w Jerozolimie. 
21 października 1941 r. został wraz z żoną Ireną (ur. 1898) i córkami Hanną (ur. 1925) i Judit (ur. 1927) deportowany z Pragi do łódzkiego getta. Od 5 maja 1942 r. był zatrudniony w Wydziale Statystycznym. Deportowany w sierpniu 1944 r. do obozu w Auschwitz gdzie został zamordowany.

Wiatr Ewa

Wiatr Ewa
Adiunkt w Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana Uniwersytetu Łódzkiego. Członek zarządu Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich. Naukowo zajmuje się przede wszystkim historią diaspory żydowskiej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem getta łódzkiego. Redaktor naukowy wielu publikacji źródłowych, m.in. Kroniki getta łódzkiego i Encyklopedia getta łódzkiego. Wydała kilka dzienników pisanych w getcie, m.in. Rywki Lipszyc i Dawida Sierakowiaka. Przygotowuje monografię o życiu codziennym w getcie łódzkim.

Zelkowicz Józef

Zelkowicz Józef
Urodził się w 1897 r. w Konstantynowie. Kształcił się w jesziwach w Koźminku i Błaszkach. Otrzymał tytuł rabina. Po uzyskaniu świeckiego wykształcenia rozpoczął w 1919 r. pracę w szkole publicznej w Lutomiersku. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Od 1922 r. pracował w Łodzi jako księgowy jednocześnie działając w środowisku literackim. Od 1925 r. publikował opowiadania, humoreski i felietony w prasie w Polsce, USA i Kanadzie. 
Był członkiem-korespondentem JIWO, dla którego gromadził materiały dotyczące specyfiki łódzkiego jidysz.
W getcie zamieszkał z żoną Sarą (ur. 1900) i synem Samuelem (ur. 1928) przy ul. Urzędniczej 9. Pracował w Wydziale Archiwum, gdzie pisał do Kroniki oraz reportaże i sprawozdania dotyczące życia w getcie. Był również nauczycielem jidysz i wykładowcą na seminarium przygotowującym nauczycieli do prowadzenia zajęć w tym języku. W 1944 r. deportowany do Auschwitz-Birkenau, gdzie prawdopodobnie zginął.